Regionalizacja przyrodniczo leśna Strona główna Mapa witryny Podział administracyjny     Regionalizacja geograficzna Obszar powiatu gorzowskiego pokrywają mezoregiony: na północy  * mezoregion 314,61 RÓWNINA GORZOWSKA (przebieg granicy po krawędzi wysoczyzny morenowej),  * fragment mezoregionu 314,62 POJEZIERZE DOBIEGNIEWSKIE, na południu  * mezoregion 315,33 KOTLINA GORZOWSKA DOLINA Warty,  * fragment mezoregionu 315,42 POJEZIERZE ŁAGOWSKIE.

Równina Gorzowska (314.61) rozpościera się na południe od Pojezierza Myśliborskiego i zasięgu fazy pomorskiej zlodowacenia wiślańskiego, na wschód od Kotliny Freienwaldzkiej, tj. zachodniej części Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, na północ od Kotliny Gorzowskiej w tej pradolinie i na zachód od Pojezierza Dobiegniewskiego. Region obejmuje powierzchnię 1.640 km2. Równina jest w większej części sandrem fazy pomorskiej, jednak spod piasków wynurzają się kępy morenowe: między Mieszkowicami, a Dębnem, Kostrzynem, a Witnica i w okolicach Gorzowa. Równiny sandrowe rozciągają się na wysokości od 40 do 60 m n.p.m., natomiast wzgórza morenowe dochodzą do wysokości 86 m, a nawet przekraczają 100 m w okolicach Gorzowa. Piaszczyste równiny zajmują Lasy Mieszkowickie i Puszcza Gorzowska. Region przecinają dopływy Odry - Myśla i Kurzca. Występują niewielkie jeziora wytopiskowe. W Puszczy Gorzowskiej utworzono Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy (202,9 km kw.) oraz rezerwaty; 'Buki Zdroiskie' (75,6 ha), 'Wilanów' (67,6 ha), a dalej ku zachodowi rezerwaty leśne 'Bogdaniec I' (20,8 ha), 'Bogdaniec II' (40,1 ha), 'Bogdaniec III' [11,23 ha], 'Bogdanieckie Cisy' (21,24 ha) oraz 'Bagno Chłopiny' (27,8ha) - śródleśne torfowisko przejściowe, miejsce lęgowe żurawi.W gminie Cedynia (woj. zachodniopomorskie) rezerwatem jest 'Dolina Świergotki' z buczyną pomorską. Na granicy wysoczyznowej równiny i pradoliny leży Gorzów Wielkopolski (ok. 125 tys. mieszk.), siedziba władz wojewódzkich; ma rozwinięty przemysł chemiczny, włókienniczy, maszynowy, papierniczy i in. Na kępach morenowych są jeszcze dwa małe miasta -lokalne ośrodki usługowe rolniczego zaplecza. Dębno (ok. 14 tys. mieszk.) i Mieszkowie (ok. 3 tys.). Kotlina Gorzowska (315.33) jest największym mezoregionem Pradoliny Toruńsko-Ebeswaldzkiej, szlakiem odpływu na zachód wód lodowcowo-rzecznych w subfazie krajeńsko-wąbrzeskiej oraz w fazie pomorskiej. Od północy graniczy z wysoczyzną Równiny Gorzowskiej, Pojezierzem Dobiegniewskim, Równiną Drawską i pojezierzem Wałeckim, od południa z Pojezierzem Łagowskim i Pojezierzem Poznańskim, od wschodu z Pojezierzem Chodzieskim, na zachodzie łączy się z Kotliną Freienwaldzką. Długość Kotliny Gorzowskiej dochodzi do 120 km, szerokość do 35 km, a powierzchnia obejmuje 3.740 kilometrów kwadratowych. W jej skład wchodzą 4 submezoregiony, a mianowicie: Dolina Dolnej Noteci od wielkiego zakrętu poniżej Gwdy do połączenia z Wartą, Obornicka Dolina Warty poniżej ujścia Wełny i ujścia Noteci, Dolina Dolnej Warty od ujścia Noteci po dolinę Odry (Kotlinę Freienwaldzką), wreszcie wysoki, tarasowy poziom lodowcowo-rzeczny pomiędzy dolinami Warty i Noteci - Międzyrzecze Warty i Noteci. Dolina Dolnej Warty (315.331) pomiędzy Sanokiem przy ujściu Noteci a Kostrzynem ma 55 km długości i do 20 km szerokości, przy czym można wyróżnić mikroregiony: podmokły, zmeliorowany taras zalewowy szerokości 8-10 km, noszący nazwę Łęgów Warciańskich oraz piaszczysty, przeważnie zalesiony taras muszkowski(od wsi Muszków), ciągnący się w kierunku wschodnim po ujście Obry do Warty. W gminie Słońsk są 3 rezerwaty: 'Lemieszce '(3,3 ha - las mieszany) oraz 'Słońsk '(4.244,3 ha) [Aktualnie wchodzi w skład Parku Narodowego "Ujście Warty - zlikwidowany] i 'Czapliniec Lemieszycki' (7 ha - rezerwaty ptasie) [Zlikwidowany]. Jako odrębny mikroregion trzeba potraktować stożek napływowy Warty przy jej połączeniu z Notecią, naprzeciw Gorzowa Wielkopolskiego, zajęty przeważnie pod osadnictwo i gospodarkę rolną. Dolna Warta jest uregulowana i ma 68 km długości, przy czym jej zwierciadło obniża się od około 19 m do 13 m pod Kostrzynem. Przy ujściu Warty do Odry na prawobrzeżnym tarasie pradolinnym leży Kostrzyn (17 tys. mieszk.), niegdyś forteca z zachowanymi bastionami ziemnymi z XVI w., w 1945 r. zniszczony w 95%. Po wojnie zbudowano dużą fabrykę celulozy i papieru. Jest to miasto nadgraniczne z dużym węzłem kolejowym, w którym zbiegają się linie: ze Szczecina na Śląsk, z Bydgoszczy przez Piłę i Gorzów do Berlina, równoległa do niej na lewym brzegu lokalna linia z Gorzowa oraz linia ze Stargardu Szczecińskiego. Przy prawobrzeżnej magistrali z Gorzowa leży miasto Witnica (ok. 6,5 tys. mieszk.) z zakładami przemysłu metalowego i spożywczego. Dolina Dolnej Noteci (315.334) obejmuje odcinek doliny od ujścia Gwdy do połączenia Noteci z Wartą. Rzeka na tym odcinku ma 169,9 km długości i spadek od około 47 m n.p.m., do około 19 m. Szerokość łąkowego dna doliny (Łęgi Nadnoteckie) jest zmienna (od 2 do 10 km), zwężenia występują w łuku doliny powyżej Czarnkowa, pod Drezdenkiem i pod Santokiem, rozszerzenia w okolicy Krzyża i między Drezdenkiem a Santokiem. Nad holoceńskim tarasem zalewowym wznoszą się piaszczyste tarasy lodowcowo-rzeczne, przeważnie zalesione, które powstały w czasie recesji zlodowacenia (taras walkowicki na lewym brzegu między Ujściem a Czarnkowem, taras średniki i taras zwierzyński na prawym brzegu). W obrębie doliny leżą miasta: Czarnków (ok. 12,5 tys. mieszk.), Wieleń (ok. 6,5 tys.) i Drezdenko (ok. 10,7 na lewym brzegu oraz Krzyż (ok. 6 tys.) na prawym brzegu, duży węzeł kolejowy na skrzyżowaniu szlaku Poznań-Szczecin z nadnotecką linią; Kostrzyna na zachód, do Bydgoszczy na wschód oraz linią do Chojnic, częścią ważnego dawniej szlaku z Berlina do Królewca i na Litwę. Santok, położony naprzeciw spływu Warty i Noteci, obecnie wieś, był w średniowieczu ważnym grodem nadgranicznym, o który walczyli książęta polscy z margrabiami brandenburskimi.

Obornicka Dolina Warty (315.332) jest to odcinek doliny Warty od ujścia Wełny pod Obornikami do ujścia Noteci. Rzeka na tym odcinku ma 142,4 km długości, a dolina 2-4 km szerokości. Dno doliny jest zajęte przez łąki, ale po obu jego stronach na wyższych tarasach rosną bory sosnowe. Na prawym brzegu naprzeciw Międzychodu istnieją koło Chrzępowa rezerwaty. 'Cegliniec' (4.3 ha) ze starodrzewem sosnowym, 'Czaple Wyspy' (8,1 ha) - miejsce lęgowe kani czarnej, 'Mszar nad jeziorem Mnich' (5,8 ha) - jezioro dystroficzne i torfowisko przejściowe. Inny rezerwat bagienny, 'Chlebowo' (4,4 ha) koło Obornik, obejmuje torfowisko wysokie. Na ujściowym odcinku Wełny jest rezerwat 'Słonawy' ( 3,5 ha) z tarliskiem łososia oraz 'Wełna '(9,6 ha). Na środkowym tarasie, naprzeciw Sierakowa występują wytopiskowe jeziora rynnowe. W 1991 r. utworzono Sierakowski Park Krajobrazowy (304,1 km2) z rezerwatem 'Buki' nad jeziorem Lutomskim" (55,2 ha). Na lewym brzegu Warty powstało przy przeprawach przez rzekę kilka miast: Skwierzyna (ok. 10,5 tys. mieszk., Międzychód (11 tys.), Sieraków (6 tys.), Wronki (11,5 tys.), Obrzycko (2,5 tys.). Na prawym brzegu przy ujściu Wełny znajdują się Oborniki (17 tys.). Międzyrzecze Warty i Noteci (315.333) obejmuje wysokie tarasy lodowcowo - rzeczne, pochylające się ze wschodu na zachód od około 60 m do 40 m npm; Charakterystyczną cechą krajobrazu tego regionu są wydmy wysokości względnej 20-40 m (ponad 90 m npm.); porasta je bór sosnowy nazwany Puszczą Notecką. Są one różnego typu. W centrum obszaru, na północ od Sierakowa i Wronek przeważają wydmy poprzeczne, na zachodzie podłużne, na wschodzie paraboliczne, co wskazywałoby na istnienie kilku cykli wydmotwórczych. Tereny wydmowe są pozbawione wód płynących. Jedynym ciekiem jest w części północnej równoległa do Noteci Miałka, płynąca na granicy pola wydmowego i niższego stopnia tarasowego. Wzdłuż jej biegu jest widoczny na mapach łańcuch jedenastu małych zbiorników wodnych, nazywanych Jeziorami Mialskimi. Są to zbiorniki sztuczne, utworzone przez spiętrzanie wód Miałki na potrzeby lokalne, co umożliwił stosunkowo znaczny spadek cieku (25 m na długości kilkudziesięciu kilometrów), większy niż Noteci, do której Miałka wpada pod Drezdenkiem. Jednakże na środkowych tarasach występują wytopiskowe jeziora rynnowe w dwóch skupieniach: na południe od Drezdenka i na północ od Sierakowa. Rynny te powstały w poznańskiej fazie zlodowacenia wiślańskiego, wypełnił je martwy lód w czasie procesu deglacjacji i pokryła gruba seria piasków lodowcowo-rzecznych. Po wcięciu się Warty i Noteci pod koniec plejstocenu i na początku holocenu oraz wytopieniu się martwych lodów, rynny wypełniły się wodą wskutek podniesienia się poziomu wód gruntowych, spowodowanego zwilgotnieniem klimatu. W grupie jezior Sierakowskich największe są Kłosowskie (1,2 km2, głęb. 14,3 m) i Barlin (Chorzępowskie) (1,1 km2, głęb. 3,2 m). Specyficznym zjawiskiem było pojawienie się w latach dwudziestych efemerycznych jeziorek śródwydmowych, spowodowane wycięciem znacznych połaci lasów, zniszczonych przez masowy pojaw sówki choinówki w latach 1922, 1923 i 1924. Zanik sczerpywania wód gruntowych wskutek ewapotranspiracji drzew spowodował podniesienie się ich poziomu i powstanie efemerycznych jeziorek w zagłębieniach śródwydmowych oraz zalanie zagajników ocalałych przed sówką. Puszcza Notecka jest obiektem gospodarki leśnej, ale w jej zachodniej części, w okolicach Goszczanowa i Lubiatowa utworzono 3 rezerwaty ptasie: 'Czaplenice' (8,1 ha) - bór sosnowy z kolonią czapli siwej, 'Czaplisko' (2,9 ha) - kolonia czapli siwej na Jeziorze Witolskim oraz 'Łabędziniec' (2,8 ha) - kolonia czapli siwej, łabędzia niemego i żurawia na wyspach jeziora Pawle.* Na południe w Drezdenka jest rezerwat krajobrazowy 'Jezioro Łutówko' (77,5 ha). We wschodniej części regionu, w okolicach Klempicza, wśród wydm parabolicznych występuje rozległe torfowisko 'Elżbiecin'. Koło wsi Hamrzysko istnieje rezerwat roślinności bagiennej 'Wilcze Błoto' (2,5 ha). Region jest pozbawiony miast, wsie są zlokalizowane na obrzeżeniu obszaru leśnego, który przecinają dwa szlaki komunikacyjne: szosa z Międzychodu do Drezdenka oraz magistrala kolejowa Poznań-Szczecin między Wronkami nad Wartą a Krzyżem nad Notecią. (Według Jerzego Kondrackiego - GEOGRAFIA REGIONALNA POLSKI - Wydawnictwo Naukowe PWN - Warszawa 2002r.) * Część Puszczy Noteckiej wchodzi w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego "Puszcza Notecka" Leśny Kompleks Promocyjny 'Puszcza Notecka' utworzony został Zarządzeniem Nr 62 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 14 października 2004r. i obejmuje obszar Puszczy Noteckiej o łącznej powierzchni 137273 ha. W jego skład wchodzą lasy nadleśnictw: Karwin i Międzychód z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie o pow. 46046 ha, Nadleśnictwa Potrzebowice, Wronki i Krucz z RDLP Piła o pow. 56185 ha oraz Nadleśnictwa Sieraków i Oborniki z RDLP Poznań o pow. 35042 ha.

Copyright © Jan Bieńkowski